Szkodniki

Wygląd
Świdrzyk cygarowiec to chrząszcz wielkości od 3,5 do 4,5 mm. Samce są nieco mniejsze od samic. Ciało świdrzyka jest rudo-brunatne, a nogi i czułki żółte.

Rozwój
Samica składa około 100 jaj. Czas trwania stadium jaja zależy od temperatury. W temperaturze 20°C trwa ono 20 dni. W temperaturze 35°C to już tylko 5-6 dni. Po wylęgu, larwy są bardzo aktywne. Przed przeobrażeniem, z resztek pokarmu i kału tworzą kokon. W temperaturze 20°C i wilgotności powietrza ok. 80%, całość rozwoju larw może trwać do 70 dni. Temperatura poniżej 15°C to brak aktywności larw, jednak z możliwością przeżycia przez ok 3 tygodnie. W temperaturze 0°C jaja giną w 100% po 11 dniach, larwy po 12 dniach, natomiast poczwarki i dorosłe osobniki po 2 tygodniach.

Dorosłe chrząszcze nie pobierają pokarmu i żyją około 6 tygodni. Najbardziej aktywne są wieczorem i nocą. Jaja składane są bezpośrednio na produktach, którymi żywią się larwy. Są to przede wszystkim surowy tytoń, wyroby tytoniowe, ale również orzechy, ryż, susz owocowy, ziarno kakaowe, kawa niepalona, zioła lecznicze, przyprawowe, drożdże, suszone ryby, czy nawet tekstylia z włókien naturalnych. Dla pełnego rozwoju potrzebna jest temperatura minimum 21°C. W tak optymalnych warunkach, pełen rozwój jednego pokolenia to ok 10 tygodni.

Szkody
Świdrzyka cygarowca można spotkać przede wszystkim w suszarniach ziół, magazynach, zapleczach aptek. Do gospodarstw domowych przedostaje się wraz z produktami takimi jak tytoń (surowy, suszony), ryż, suszone owoce, zioła, niepalone ziarna kakaowca i kawy, suszona papryka, orzechy, drożdże, suszone ryby. Świdrzyka cygarowca można znaleźć również na materiałach z naturalnego włókna. Samice składają jaja na produktach, na których później żerują larwy powodując szkody. Produkty te zanieczyszczają kałem i wylinkami. Przed przeobrażeniem, świdrzyki cygarowca z resztek pokarmu i kału tworzą kokon. Dorosłe osobniki nie odżywiają się, największą aktywność przejawiają wieczorem i nocą. Dożywają 6 tygodni.

Zwalczanie
Najistotniejsza w walce z tym owadem jest profilaktyka. Należy przeglądać produkty spożywcze i usuwać skażone produkty. Bardzo skutecznym sposobem na pozbycie się świdrzyka jest poddanie porażonego produktu działaniu niskiej temperatury. Należy wietrzyć spiżarnie, kuchnie, miejsca gdzie przechowujemy żywność, albo na kilka godzin umieścić je w lodówki. W temperaturze poniżej 15°C larwy świdrzyka cygarowca pozostają nieaktywne, ale nie giną od razu. Mogą żyć jeszcze przez około 3 tygodnie. Temperatura 0°C zabija jaja i larwy po 11-12 dniach, a poczwarki i osobniki dojrzałe po 13-14 dniach. Dla zwalczenia świdrzyka cygarowca można użyć mocno pachnące rośliny lub wytwarzane z nich olejki np.: miętę, liść laurowy, wanilię, pomarańcze, goździki, lawendę. Ze względu na swój mocny zapach, rośliny te działają odstraszająco na szkodniki. Można spróbować użyć odkurzacza do wyciągnięcia nieproszonych gości z zakamarków naszych mieszkań.

W przemyśle tytoniowym czy dużych suszarniach ziół, wysoką skutecznością cieszą się pułapki feromonowe stosowane do zwalczania świdrzyka cygarowca

Psotniki (gryzki) to małe szkodniki, lubiące wilgotne pomieszczenia. Bez wątpienia, ich obecność świadczy o zaniedbaniu porządków. W związku z tym, ich występowanie związane jest z gorszym stanem sanitarnym pomieszczeń.

Gryzki nie są typowymi owadami synantropijnymi, czyli takimi, które szczególnie upodobały sobie bliskość człowieka. Występują w przyrodzie naturalnie, ale czasem zdarza się, że trafiają do naszych domów. Co prawda w przyrodzie nie są szkodliwe, natomiast w naszych domach stają się szkodnikami. Zanieczyszczają żywność oraz atakują przedmioty z papieru, takie jak tapety, zeszyty, książki. Przez to czasami nazywane są wszami książkowymi.

Wygląd
Gryzki (psotniki) to malutkie owady, wielkości od 1 do 6 mm. Ich ciało przybiera barwę od jasnoszarej po ciemnobrązową. W stosunku do ciała, głowa gryzków jest dość duża, wyposażona w długie czułki. Tułów jest skrócony, wydłużony natomiast jest ich odwłok. Ich odnóża zakończone są stopami, z widocznymi pazurkami. W zależności od gatunku, niektóre z gryzków mają błoniaste skrzydła, inne są ich pozbawione, a w ich miejscu znajdują się malutkie łuski. Osobniki posiadające skrzydła, często lato spędzają poza siedzibami ludzkimi i wracają do nich wraz z pierwszymi chłodami. Jaja gryzków są gładkie i perłowo-białe.

Rozwój
Gryzki rozmnażają się partogenetycznie. To znaczy, że gryzki rozwijają się z niezapłodnionych jaj, bez udziału samców. Z jaj wykluwają się w wyłącznie samice, co pozwala populacji szybko zwiększać liczebność. Samica gryzka składa do 200 jaj na podłożu. Złożone jaja zostają zamaskowane, jeśli złożone zostały w zapasach kuchennych, to ich drobinkami. Czas trwania cyklu rozwojowego zależy od temperatury, w ciepłych miesiącach trwa około 3 tygodni (temperatura 27°C i 70% wilgotności). Dorosły owad żyje od 70 do 140 dni. Po około 1-2 tygodniach z jaj wylęgają się gryzki. Linieją do 8 razy, a po 15 dniach przeobrażają się w postać dorosłą. Nimfy stopniowo upodabniają się do dorosłych gryzków. Gryzki są stosunkowo odporne na brak pokarmu, natomiast nie na brak wody. Potrafią ją absorbować z powietrza, pod warunkiem, że jego wilgotność przekracza 60%. Jednak jeżeli wilgotność spada do 55%, gryzki wysychają i umierają. W środowisku naturalnym odżywiają się grzybami, glonami, porostami, przesiadują na spodniej stronie liści. Znaleźć je można w gniazdach ptaków, w lesie pod korą drzew i na liściach.

Szkody
W środowisku naturalnym gryzki nie są szkodliwe, jednak czasami w naszych domach i magazynach znajdują warunki dobre do życia. Wtedy stają się szkodnikami, ponieważ zanieczyszczają żywność odchodami, wylinkami, martwymi osobnikami, przenoszą również drobnoustroje chorobotwórcze. Z kolei w magazynach przedostają się do pszenicy, żyta, nasion rzepaku. W domu można je zaobserwować w mące, kaszy, ryżu, płatkach śniadaniowych zbożowych, słodyczach, mięsie. Żywią się resztkami naskórka i drewna. Lubią strzępki różnych grzybów pleśniowych, stąd też często widoczne są w wilgotnych miejscach. Występują również na książkach (ich angielska nazwa book lice – wszy książkowe), w zagięciach tapet (zdarza im się zjadać klej do tapet i powodować ich odrywanie od ściany), na tapicerkach, meblach i dywanach, a także w zacienionych, zakurzonych miejscach.

Zwiększona obecność gryzków wskazuje ponadto na istotny problem – to znak, że w naszym domu, mieszkaniu czy pomieszczeniach gospodarczych jest wilgoć, może też występować zagrzybienie i pleśń. Takie warunki mogą wywierać szkodliwy wpływ na zdrowie ludzi i zwierząt domowych. Zatem zwiększająca się populacja gryzków powinna być sygnałem do poszukania przyczyny problemu. Gryzki występują nie tylko w domach czy magazynach, ale również w sklepach, muzeach, a nawet w szpitalach, w których to wybierają wilgotne opatrunki. Natomiast martwe gryzki znajdujące się w kurzu mogą powodować alergie.

Zwalczanie gryzków następuje przez zastosowanie tzw. insektycydów kontaktowych, jednak może okazać się, że nie każdy osobnik trafi na miejsce spryskane trucizną. Dlatego do zwalczania gryzków zaleca się wynajęcie wyspecjalizowanej firmy DDD, dysponującej urządzeniami, dzięki którym preparat biobójczy zostaje rozprowadzony równomiernie, w każdym miejscu. Są to głównie zamgławiacze ULV – urządzenia rozbijające preparat na mgiełkę o bardzo małych i lekkich kropelkach, gwarantując rozejście się insektycydu wszędzie i zapewniając kontakt każdego osobnika z nim.

Najlepszą profilaktyką przeciwko gryzom jest obniżenie wilgotności w pomieszczeniach dotkniętych ich obecnością. Gryzki do życia potrzebują wody i wysokiej wilgotności, jeżeli obniżymy ją do poziomu poniżej 60%, dobre dla nich warunki znikną, a same gryzki po prostu zginą. Istotne jest też zlikwidowanie źródeł wilgoci, takich jak cieknące rury czy kapiące krany. Wilgoć jest szkodliwa dla zdrowia, umożliwia rozwój pleśni i grzybów, które także są pożywieniem dla gryzków, a przy tym same w sobie są groźne, ponieważ wydzielają mykotoksyny doprowadzając do rozwoju różnych chorób, w tym nowotworów.
Podczas sprzątania, należy szczególną uwagę zwrócić na zakamarki ukryte przed ludzkim wzrokiem. Gromadzące się resztki, kurz, pyłki są dobrą pożywką dla gryzków i innych insektów. Należy usuwać wodę z łazienki i kuchni, resztki pokarmowe, a zapasy sypkiej żywności trzymać w zamkniętych pojemnikach. W kuchniach istotne jest dokładne sprzątanie wnętrz szafek i szuflad, pozbywając się resztek sypkich produktów i okruchów. Książki zawsze lepiej trzymać w oszklonej biblioteczce, a jeśli jest to niemożliwe, należy regularnie sprzątać książki i usuwać z nich kurz.

Wygląd
Kobielatka kawowa to owad, którego ciało osiąga długość od 2,5 do 4,5mm. Jego pokrywy są koloru szarobrązowego z jaśniejszymi plamkami. Głowę ma małą z wyciągniętym ryjkiem i wypukłymi oczami. Trzy ostatnie człony ma prawie czarne, zgrubiałe, a odnóża mocne, długie, o nieco zgrubiałych udach. Przedplecze natomiast silnie rozszerzone ku tyłowi. Samica składa zółtawo-białe połyskujące jaja długości 0,6 do 0,7mm. Na powierzchni jaj widoczne są punkty ułożone w podłużne linie. Larwy osiągają 4,5 do 5mm długości, mają łukowaty kształt, są pozbawione odnóży, natomiast pokryte są długimi włoskami. Poczwarka osiąga do 4mm, początkowo jest biała, w miarę rozwoju ciemnieje, na końcu odwłoka ma dwa wyrostki.

Rozwój
Samice kobielatki kawowe j składają ok 130-140 jaj. Jaja składane są w szczelinach produktów, najczęściej są to nasiona kawy. Larwy wgryzają się do wnętrza nasienia i w nim przechodzą cały rozwój. Przepoczwarzenie również odbywa się wewnątrz nasienia, a chrząszcz wychodzi przez okrągły otwór. W pomieszczeniach wilgotnych, dorosłe chrząszcze mogą żyć nawet 30 dni. Rozwój jednego pokolenia w temperaturze 27°C i wilgotności względnej 100% kończy się po 29 dniach, natomiast w wilgotności minimalnej 60% po 57 dniach. Kobielatka kawowa pochodzi prawdopodobnie z Indii, natomiast obecnie występuje na całym świecie i może być do nas importowana z nasionami kawy, kakao, ziaren kukurydzy. Może też żerować w innych nasionach, orzechach i roślinach leczniczych

Wygląd
Naścierwki to owady należące do rodziny przekraskowatych. Czułki naścierwków zbudowane są z trzynastu członów. Zakończone są wyraźną trójczłonową buławką. Przedplecze naścierwków przyozdabiają po bokach listewki. Ciało naścierwków jest błyszczące, ma jaskrawe kolory. Naścierwki mogą być fioletowe, żółte lub czerwone. Żywią się kornikami. Zjadają dorosłe osobniki tych owadów, jak również ich larwy. Naścierwki poszukują korników w ich tunelach i tam też żyją.

Wybrane gatunki naścierwków

Pasterek domowy
Pasterek domowy często spotykany jest w mieszkaniach. Przedostaje się do nich razem z drewnem. Pasterek z jednej strony jest owadem pożytecznym, gdyż żywi się kołatkiem i spuszczelem oraz innymi szkodnikami, a z drugiej strony sam powoduje poważne szkody drewna.

Pasterek rudonogi
Naścierwek rudonogi to owad o podłużnym, zielono-niebieskim, metalicznie połyskującym ciele. Jego pokrywy są owłosione, posiadają liczne zagłębienia. Pierwsze człony czułków i odnóża naścierwka rudonogiego są brązowe. Naścierwek rudonogi cechuje się wyjątkowo wysoką płodnością. Samica składa od 400 do nawet 2000 jaj. Składane są one przede wszystkim na pokarmie, którym żywią się larwy, takim jak ser, mięso i inne produkty pochodzenia zwierzęcego. Po wylęgnięciu się larwy naścierwka rudonogiego wgryzają się w mięso, w którym rozwijają się do 10 milimetrów długości. Larwy naścierwka rudonogiego linieją kilkukrotnie. Po wyrośnięciu opuszczają swój pokarm i szukają miejsc, w których będą mogły się przepoczwarzyć. Przepoczwarzenia dokonują się w różnego rodzaju szczelinach i zagięciach, w opakowaniach, jak również w opuszczonych osłonkach poczwarkowych much. Osobniki dorosłe naścierwka rudonogiego latają powoli, natomiast bardzo dobrze i chętnie biegają. Zarówno larwy jak i osobniki dorosłe unikają światła. Naścierwek rudonogi to owad pospolity występujący we wszystkich miejscach, gdzie mięso jest łatwo dostępne, a więc w rzeźniach, masarniach, miejscach w których mięso jest pakowane, przechowywane lub przetwarzane. Ulubione pokarmy naścierwka rudonogiego to suszone i wędzone mięso, a także ser. Jednak w skład jego diety wchodzą również ryby, boczek, guano, mączka rybna i kostna, makuchy oleju kokosowego, karma dla psów oraz czosnek.

Wygląd
Natrupek niebieski to chrząszcz o niebieskim lub zielonym, metalicznie połyskującym ciele, z czarnymi odstającymi szczecinkami. Ma czarne czułki lub buławkę i pierwszy człon czarny a reszta czerwone. Nogi również ma czarne, natomiast stopy czerwonawe. Przedplecze natrupka zwężone jest u podstawy, pokrywy równoległe, punktowane.

Występowanie
Na terenach otwartych, larwy i osobniki dorosłe bytują w chodnikach szkodników drewna, tzw. drewnojadów, które atakuje. W pomieszczeniach zamkniętych żeruje przed wszystkim w magazynach artykułów spożywczych porażonych przez szkodniki magazynowe. Są to głównie produkty pochodzenia zwierzęcego, ale również inne, zasiedlone przez szkodniki. Zarówno larwy, jak i chrząszcza są drapieżne i żywią się innymi owadami. Ich obecność w mieszkaniach, magazynach żywności zazwyczaj świadczy o pojawieniu się w tych miejscach innych szkodników. Pomimo, iż gatunek tego chrząszcza niszczy inne szkodliwe owady, to jednak jego obecność w artykułach spożywczych znacząco obniża ich jakość.

Wygląd
Skórnik Kolczatek to dość duży chrząszcz, jego ciało osiąga 10 mm. Pokrywy skórnika kolczatka są czarne, pokryte gęstymi, czarnymi włoskami. Natomiast brzegi przedplecza i stronę brzuszną ciała pokrywają szare włoski. Tylny koniec pokryw jest wyciągnięty w charakterystyczny ząbek.

Rozwój
Dorosłe Skórniki żyją kilka miesięcy. W ciągu życia samica składa ponad 800 jaj o kształcie białych kiełbasek, w grupach po 3 do 20 jaj. Rozwój zarodka trwa od 3 do 12 dni. Larwa po wyjściu z jaja ma czerwono-brązową barwę i pokryta jest gęstymi włoskami. Przechodzi od 6 do 7 linień i w temperaturze pokojowej jej rozwój kończy się po 40-60 dniach. Jej ciało osiąga wtedy długość od 11 do 13 mm. Larwa jest prawie czarna, z czerwonym, podłużnym paskiem na grzbiecie. Na brzegach jej segmentów znajdują się małe chitynowe kolce, skąd nazwa. Wyrośnięta larwa, od spodu jest żółtobiała z jasnobrunatnymi włoskami. Stadium poczwarki trwa od 5 do 14 dni, dlatego też rozwój jednego pokolenia w temperaturze 20°C może zakończyć się po 55 dniach, a w temperaturze 28-30°C po 42-46 dniach.

Szkody
W środowisku naturalnym skórnik kolczatek żyje w gniazdach ptaków, a także na trupach zwierzęcych. W pomieszczeniach może rozwijać się w produktach pochodzenia zwierzęcego, rzadziej w paszach, mące. Wyrządza szkody poprzez zjadanie, uszkadzanie i zanieczyszczanie produktów swoimi odchodami i wylinkami. Łamliwe włoski, które pokrywają ciało larw wywołują alergie u zwierząt i ludzi. Larwy w czasie swoich wędrówek niszczą opakowania i inne twarde przedmioty.

Zwalczanie skórników w kurnikach
Przed podjęciem się zwalczania larw i dorosłych skórników i szubaków należy określić źródła porażenia. Mogą to być gniazda ptaków, gniazda os, szerszeni, martwe owady na parapecie, martwe gryzonie. Źródła porażenia należy usunąć z pomieszczeń kurnika i jego okolic, a następnie zniszczyć (spalić). Artykuły żywnościowe, pasze zaatakowane przez larwy skórników i szubaków nie nadają się do spożycia i należy je wyrzucić albo zniszczyć. Mniejsze partie cenniejszych pasz zainfestowane larwami, chrząszczami skórników oraz szubaków należy umieścić w temperaturze 52°C przez 20 minut lub wymrozić poprzez umieszczenie w temperaturze -18°C na 6 dni. Podczas ostrych zim można przechowywać te produkty w nieogrzewanych pomieszczeniach. Częste sprzątanie pomieszczeń i zabiegi higieniczne w kurnikach znacznie ograniczają liczebność szkodników. Zaleca się również systematyczne korzystanie z odkurzacza przemysłowego.

Podczas sprzątania należy usuwać martwe owady, pajęczyny, resztki produktów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, mogące stanowić miejsce bytowania szkodników. W ten sposób ograniczymy szkodnikom dostęp do pokarmu. Podczas zwalczania gryzoni z zastosowaniem trutek należy zwrócić szczególną uwagę na dokładne zebranie padłych gryzoni w budynku inwentarskim i jego otoczeniu. Martwe i zasuszone gryzonie to miejsca, w których skórnikowate chętnie się rozmnażają i rozwijają. Jeżeli w obiekcie zawieszone są lampy owadobójcze, ich tace należy regularnie opróżniać z martwych owadów, ponieważ wabią szubaki i skórniki.

Gdy nie ma ptaków, w pomieszczeniach zanieczyszczonych przez skórniki i szubaki, powierzchnie należy opryskać preparatami kontaktowymi, których nie należy zmywać (nie usuwać) z powierzchni przez kilka dni. Należy jednak pamiętać, że larwy wielu skórnikowatych (np. szubaka dwukropka, skórnika słonińca) są mało wrażliwe na działanie wielu preparatów kontaktowych, dlatego zalecane są preparaty fumigacyjne, tzn. uwalniające pary substancji owadobójczej. W dużych pomieszczeniach, w których nie ma ptaków, przeprowadza się dezynsekcję preparatami do opryskiwania o działaniu kontaktowym.

Wygląd
Dorosłe osobniki strąkowca grochowego mają czarne ubarwienie, z charakterystyczną plamką na przedpleczu oraz białymi plamkami na skrzydłach. Przednie golenie i górne człony czułek mają żółtobrązowe. Ciało jest owalne, pokryte szarobrązowymi włoskami i osiąga od 4 do 5mm długości. Skrzydła są krótsze niż odwłok. Na tylnych odnóżach widoczne jest po jednym wyraźnym kolcu. Szerokość przedplecza szkodnika jest dwa razy większa od jego długości. Pokryta jest małymi ząbkami. Na pokrywach można zaobserwować dwa jasne, poprzeczne paski, utworzone z kępek włosów.

Rozwój
Jedna samica strąkowca grochowego składa do 500 żółtych jaj, o długości do 1,5mm. Po wylęgnięciu się z jaj, larwy wgryzają się do nasion, wewnątrz których następnie przechodzą cały cykl rozwojowy. Larwy szkodnika są białawe, z brązową głową, beznogie i łukowato zgięte. Osiągają od 5 do 6 mm długości. To właśnie larwy strąkowca odpowiadają w głównej mierze za powodowane szkody. Przeobrażanie się larwy następuje wewnątrz ziarna, w którym odbywało się żerowanie.

Dorosłe chrząszcze opuszczają nasiona jesienią lub wiosną i żyją do 16 miesięcy. Gdy rozwój ma miejsce w środowisku naturalnym, a chrząszcze opuszczają ziarna przed nadejściem zimy, wówczas zimowanie odbywa się w zaroślach lub ściółce leśnej. Jednak najczęściej strąkowce zimują wewnątrz nasion i opuszczają je wiosną. Następuje wychodzenie strąkowca przez okienka w nasieniu i przelatywanie na plantacje grochu. Bywa, że trafiają na pola z materiałem siewnym. Chrząszcze zasiedlają groch podczas kwitnienia.
Strąkowiec grochowy nie jest typowym szkodnikiem magazynowym ,ale często pojawia się w magazynach i niszczy przechowywane w nich nasiona, mimo iż cały jego cykl rozwojowy może odbywać się poza nimi. W ciągu roku pojawia się jedno pokolenie chrząszcza.

Wygląd
Trojszyk gryzący to chrząszcz o wydłużonym, lekko spłaszczonym ciele, długości od 3 do 3,5 mm. Ubarwienie może być rdzawo-brązowe, rude lub czerwonobrunatne. Jego trzy ostatnie człony czułków są żółte, jednakowej szerokości, ale szersze od poprzednich, tworzące buławkę. Człon końcowy jest zaokrąglony. Trojszyk gryzący ma głowę mniej masywną niż trojszyk ulec, widoczne są ciemne plamki przy przednim brzegu oka i tępe policzki, niewystające poza krawędź oczu. Przedplecze ma prostokątne w zarysie, najszersze pośrodku krawędzi bocznej, regularnie i niezbyt głęboko punktowane. Rzędy na pokrywach wąskie, ze słabo widocznymi punktami, a międzyrzędy boczne mają tępe żeberka. Stopy cechuje ostatni człon krótszy niż pozostałe razem wzięte.

Występowanie
Trojszyk gryzący to gatunek kosmopolityczny. Jego ojczyzna to prawdopodobnie Indie, gdzie występuje pod korą drzew. Bytuje w ciepłych pomieszczeniach, gdzie przechowuje się żywność. Odżywia się tam zbożem i jego przetworami, jak również kakao, suszonymi owocami, orzeszkami ziemnymi, imbirem. Spotykany też w zbiorach entomologicznych. W Polsce dość rzadko obserwowany.

Trojszyk ulec to mały chrząszcz o wydłużonym, lekko spłaszczonym ciele, które osiąga długość od 3 do 4 mm. Ciało trojszyka ulca ma ubarwienie jasnobrązowe, rdzawo brązowe lub czerwonobrunatne, z przodu może być lekko ciemniejsze. Posiada czułki o wyraźnie szerszych pięciu ostatnich członach, bez zaznaczonej buławki, jednobarwne lub jaśniejszym ostatnim członem. Człon końcowy ciała jest zaokrąglony na szczycie. Trojszyk ulec charakteryzuje się masywniejszą głową niż trojszyk gryzący oraz oczami prawie całkowicie podzielonymi przez występy policzków, kanciastych przed oczami. Przedplecze trojszyka ulca jest prostokątne w obrysie, matowe, pokryte płytkimi, średniej wielkości punktami, bardziej wydłużone niż u trojszyka gryzącego, o tylnych ostrych kątach. Żeberka boczne pokryw są również bardziej ostre. Natomiast stopy trojszyka ulca charakteryzują się ostatnim członem tak długim jak pozostałe razem wzięte.

Rozwój
Trojszyki są jednymi z najbardziej płodnych szkodników. Samica składa jaja przez 8 do 10 miesięcy. W tym czasie może złożyć nawet do 500 jaj, a jednego dnia do 15 sztuk. Dobre warunki dla rozwoju trojszyka to temperatura od 20 do 38°C, przy wilgotności powietrza nie mniejszej niż 10%. Przy warunkach najbardziej optymalnych czyli temperaturze ok 34°C i wilgotności 70%, rozwój jednego pokolenia trojszyka ulca to nie więcej niż jeden miesiąc. W najbardziej sprzyjających warunkach, samica w okresie 150 dni może wydać na świat nawet do miliona młodych osobników. Trojszyk żyje średnio 2 lata. Jednakże w naszej szerokości geograficznej nie przeżywa w środowisku naturalnym, czy też w ogrzewanych pomieszczeniach, ani zimy ani jesieni.

Występowanie
Trojszyk ulec pojawia się w pomieszczeniach zamkniętych, ogrzewanych, np. w magazynach, piekarniach, młynach, sklepach. Żeruje przede wszystkim w ziarnach zbóż, mące, chlebie, płatkach owsianych czy otrębach, czasami również w wyrobach wędliniarskich. Mimo dobrze rozwiniętych skrzydeł, trojszyk nie lata, jest natomiast bardzo ruchliwy i szybki. Trojszyk ulec to gatunek kosmopolityczny. Obecnie występuje w oby Amerykach, Azji, Europie, Afryce, również w Australii i Oceanii.

Szkody
Trojszyk ulec to najpopularniejszy szkodnik magazynowy na świecie. Wyrządza ogromne straty, gdyż obniża masę magazynowanych produktów oraz zanieczyszcza je wylinkami, odchodami, pyłem powstającym podczas żerowania. Ziarno zanieczyszczone przez trojszyka nie nadaje się do siewu ponieważ tak chrząszcze jak i larwy rozpoczynają żerowanie w ziarnku od zarodka. Chrząszcz pozostawia również po sobie bardzo nieprzyjemny zapach. Może także uszkadzać opakowania towarów, które nie są wystarczającym zabezpieczeniem przed tym szkodnikiem.

Wciornastki to owady z kłująco-ssącym aparatem gębowym. Żywią się głównie sokami i tkankami roślinnymi powodując przy tym różnorodne uszkodzenia na roślinach uprawnych. O ile w uprawie roślin doniczkowych w mieszkaniach i na balkonach z rozpoznaniem takich szkodników jak mączlik szklarniowy (popularnie nazywany "białą muszką"), mszyce i czerwce, najczęściej nie mamy problemu, o tyle rozpoznanie wciornastków jest dość trudne.

Wciornastki mogą powodować dość zróżnicowane i nietypowe zniszczenia na roślinach doniczkowych. Objawy żerowania zazwyczaj widoczne są na liściach i kwiatach. Mogą to być drobne, jasne plamki lub srebrzystość na powierzchni liści, zbrunatnienia nasadowych części liści, skorkowacenia (strupiaste powierzchnie), różnego rodzaju przebarwienia i deformacje kwiatów. W obrębie plam powstających na liściach można też często zaobserwować czarne grudki, są to odchody wciornastków.

Najprostszy sposób, aby upewnić się czy mamy do czynienia z wciornastkami to podłożenie białej kartki pod liście i kwiaty roślin, na których istnieje podejrzenie żerowania szkodników. Następnie energicznie potrząsamy roślinami i sprawdzamy co spadło na kartkę. Jeżeli w ciągu kilku sekund na kartce pojawią się około milimetrowej długości szybko poruszające się ciemne lub żółte "kreseczki", a do tego będzie ich dość dużo, to znak, że mamy do czynienia właśnie z wciornastkami.

Wciornastek cieplarek (Parthenothrips dracaenae) bardzo często żeruje na kwiatach doniczkowych, uprawianych w mieszkaniach. Najczęściej atakuje figowce, palmy, bluszcze. To żółto-brązowy owad osiągający długość do 1,5 mm. Posiada 7-członowe czułki, w większej części żółte. Jego przednie skrzydła są przezroczyste, z wyjątkiem trzech brązowych przepasek.

Wciornastek szklarniowiec (Heliothrips haemorrhoidalis). Dorosłe owady mają około 1,5 mm długości, ciemnobrązową barwę z wyraźnie jaśniejszym odwłokiem. Posiadają 8-członowe, żółte czułki, a skrzydła jednolicie jasne. Szkodniki te często bywają zawlekane z importowanymi roślinami.

Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci) to owad o długości około 1,2 mm. Wiosną i latem jego ciało ma żółty kolor, natomiast jesienią - brązowy. Posiada 7-członowe czułki, zabarwione częściowo lub całkowicie na brązowo. Występuje na szparagu Sprengera, goździkach, gerberach i chryzantemach.

Wciornastek zachodni (Frankliniella occidentalis) – najgroźniejszy, występujący powszechnie w uprawach szklarniowych zarówno roślin ozdobnych jak i warzyw. Przenosi groźny wirus TSWV, powodujący degenerację roślin. Szkodnik szybko się namnaża i trudno go zwalczyć zarówno preparatami owadobójczymi jak i metodami biologicznymi. Ma długość około 1,7 mm i występuje w dwóch formach barwnych: wiosną i latem żółto-pomarańczowej, z brązowawą głową, a jesienią ciemniejszej, z brązowym tułowiem. Ich czułki są 8-członowe

Wygląd
Wołek zbożowy to czarny chrząszcz z rodziny ryjkowców. Jego wydłużone, smukłe ciało osiąga długość od 2 do 5mm. Przedplecze i pokrywy skrzydłowe są punktowane. Głowa również jest wydłużona, a na jej końcu znajduje się dobrze rozwinięty aparat gębowy oraz para czułek. Wołek nie posiada skrzydeł błoniastych, natomiast posiada trzy pary długich, silnych odnóży, pozwalających szybko poruszać się.

Rozwój
Wołek zbożowy to gatunek synatropijny, który żeruje na ziarnie magazynowanego zboża. Larwy rozwijają się w ziarnie żyta, pszenicy, owsa, jęczmienia, ryżu oraz kukurydzy. Gdy brak ziarna, larwy mogą rozwijać się w produktach mącznych typu makarony lub suszony chleb. Samce mają krótszy i grubszy ryjek niż samice. Aby złożyć jaja samica drąży otwór w ziarnie i umieszcza w nim jedno jajo. Otwór zaślepia lepką wydzieliną, co zapobiega wypadnięciu jaja z ziarna i wysuszeniu. Larwa dorasta do 2,5mm, jej ciało jest białe i pomarszczone . W przyjaznych warunkach larwa przeobraża się w poczwarkę, po czym w dorosłego chrząszcza. Wołki żyją ok 2 lat, a samice składają około 300 jaj rocznie.

Szkody
Szkodliwość wołka jest bardzo duża i potrafi dochodzić do nawet 5% ziarna w magazynie lub silosie. W sprzyjających warunkach może dochodzić do jeszcze większych zniszczeń, sięgających nawet do kilkudziesięciu procent. Wołek jest trudny do wykrycia ponieważ żeruje wewnątrz ziarna. Wysoka temperatura to najbardziej sprzyjające warunki dla rozwoju wołka. Samice składają wówczas najwięcej jaj. Bardzo duża ilość wołków w jednym miejscu przyczynia się do podwyższenia temperatury ziarna. Powoduje to pomniejszenie przepływów powietrza co powoduje pleśnienie ziarna.

Dorosłe osobniki ukrywają się w ciemnych szczelinach magazynu, co utrudnia jego zwalczanie. Żerujące chrząszcze powodują zmniejszenie zawartości skrobi w ziarnie, a jednocześnie zwiększenie ilości tłuszczy, powodując pogorszenie jakości ziarna. Spożywania produktów zanieczyszczonych przez wołka może prowadzić do poważnych alergii i stanów zapalnych powodowanych przez chitynę zawartą w pancerzach oraz czynniki chorobotwórcze, rozwijające się w odchodach szkodników.

Wymiecinek pleśniakowiec to chrząszcz o ciele wielkości 2,3 do 3 mm. Można go znaleźć na śluzowcach i grzybach bytujących na drewnie pni i pniaków, w przegrzybiałej próchnicy i opadłym listowiu. W warunkach synantropijnych spotkać go można w stodołach, szopach, spichlerzach, spichlerzach, pleśniejących resztkach produktów roślinnych. Najprawdopodobniej żywi się pleśnią. Nie jest zaliczany do szkodników wyrządzających większe straty.

Wygląd
Żywiak to chrząszcz o niewielkim ciemnobrązowym, rdzawym lub brunatnym ciele. Pokrywy skrzydeł posiadają kropki ułożone w podłużne rzędy i drobne owłosienie dwojakiego rodzaju: przylegające i odstające. Żywiak osiąga od 2 do 5 mm długości. Dojrzałe osobniki dobrze latają.

Występowanie
Występuje powszechnie na całym świecie, szczególnie w regionach o cieplejszym klimacie. Występuje również w Polsce, jako gatunek pospolity, choć uważany za obcy. W regionach chłodniejszych obserwowany tylko w obszarach zasiedlonych przez ludzi. W najbardziej chłodnych rejonach jak północna Skandynawia, nie występuje w ogóle.

Szkody
Larwy żywiaka to groźne szkodniki wszelkich artykułów spożywczych przechowywanych w mieszkaniach i magazynach, również aptecznych czy zielnikowych. Atakuje także zbiory biblioteczne i muzealne, niszcząc silnymi żuwaczkami papier, tekturę, kleje introligatorskie, a nawet skórę. W artykułach żywnościowych i książkach buduje nieregularne chodniki, w których żeruje. Chodniki te zanieczyszcza odchodami, które mają postać żółtawego pyłu. Ze względu na ukryty tryb życia larw, zazwyczaj późno dostrzega się jego obecność. Jego pokarmem najczęściej jest sucha żywność gromadzoną przez człowieka. Można go znaleźć w suchym pieczywie, herbacie, przyprawach, ziołach, suszonych grzybach i owocach. Żeruje również na zbiorach bibliotecznych (szkodnik książek) i lekach - ang. nazwa żywiaka to "żuk apteczny”.

Rozwój
W ciepłym klimacie mogą występować od 2 do 3 pokoleń rocznie. W klimacie umiarkowanym rozwój trwa około 200 dni, więc rocznie żyje jedno pokolenie. Okres składania jaj trwa trzy tygodnie, a ich suma dochodzi do 100. Rozwój odbywa się temperaturze 12 - 35°C. Samica składa jedynie po 2 do 5 jajeczek w dogodnych miejscach. Larwy wykluwają się do 2 tygodni. Mają białawą barwę, głowę brunatną, ciało mają wygięte (w kształcie rogalika). Stadium larwalne trwa około 60 dni. Przechodzi przeobrażenie zupełne. Stadium poczwarki trwa około 15 dni. Masowy wylot dorosłych osobników odbywa się w czerwcu i lipcu.

Wygląd
Żywiak to chrząszcz o niewielkim ciemnobrązowym, rdzawym lub brunatnym ciele. Pokrywy skrzydeł posiadają kropki ułożone w podłużne rzędy i drobne owłosienie dwojakiego rodzaju: przylegające i odstające. Żywiak osiąga od 2 do 5 mm długości. Dojrzałe osobniki dobrze latają..

Występowanie
Występuje powszechnie na całym świecie, szczególnie w regionach o cieplejszym klimacie. Występuje również w Polsce, jako gatunek pospolity, choć uważany za obcy. W regionach chłodniejszych obserwowany tylko w obszarach zasiedlonych przez ludzi. W najbardziej chłodnych rejonach jak północna Skandynawia, nie występuje w ogóle.

Szkody
Larwy żywiaka to groźne szkodniki wszelkich artykułów spożywczych przechowywanych w mieszkaniach i magazynach, również aptecznych czy zielnikowych. Atakuje także zbiory biblioteczne i muzealne, niszcząc silnymi żuwaczkami papier, tekturę, kleje introligatorskie, a nawet skórę. W artykułach żywnościowych i książkach buduje nieregularne chodniki, w których żeruje. Chodniki te zanieczyszcza odchodami, które mają postać żółtawego pyłu. Ze względu na ukryty tryb życia larw, zazwyczaj późno dostrzega się jego obecność. Jego pokarmem najczęściej jest sucha żywność gromadzoną przez człowieka. Można go znaleźć w suchym pieczywie, herbacie, przyprawach, ziołach, suszonych grzybach i owocach. Żeruje również na zbiorach bibliotecznych (szkodnik książek) i lekach - ang. nazwa żywiaka to "żuk apteczny”.

Rozwój
W ciepłym klimacie mogą występować od 2 do 3 pokoleń rocznie. W klimacie umiarkowanym rozwój trwa około 200 dni, więc rocznie żyje jedno pokolenie. Okres składania jaj trwa trzy tygodnie, a ich suma dochodzi do 100. Rozwój odbywa się temperaturze 12 - 35°C. Samica składa jedynie po 2 do 5 jajeczek w dogodnych miejscach. Larwy wykluwają się do 2 tygodni. Mają białawą barwę, głowę brunatną, ciało mają wygięte (w kształcie rogalika). Stadium larwalne trwa około 60 dni. Przechodzi przeobrażenie zupełne. Stadium poczwarki trwa około 15 dni. Masowy wylot dorosłych osobników odbywa się w czerwcu i lipcu.

Klecanka rdzaworożna to gatunek błonkówki z rodziny osowatych, tworzący struktury społeczne. Preferuje ciepłe, nasłonecznione miejsca. W Polsce klecanka dość często spotykana. Umieszczona jednak została w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt z wysoką kategorią CR, jako gatunek krytycznie zagrożony, co budzi sporo kontrowersji. Tak naprawdę gatunek ten chętnie zamieszkuje obszary mocno przekształcone przez człowieka, m.in. centra miast czy tereny przemysłowe, stąd też nie wydaje się, aby był gatunkiem zagrożonym.

Wygląd
Samce osiągają wielkość od 13 do 16mm. Posiadają wyraźnie wypukłe skronie, nadustek o przedniej krawędzi lekko wciśniętej, żółtej i równomiernie zaokrąglonej. Jest wąsko i czarno obwiedziony, boczne krawędzie są prawie równoległe, a powierzchnia pokryta jest grubym punktami, z których to sterczą ciemne, sztywne szczecinki. Śródplecze jest bardzo krótko owłosione. Króla osiąga 16mm wielkości, robotnica ok 14mm. Nadustek samic jest zazwyczaj żółto ubarwiony, rzadziej z czarną plamą lub poprzeczną przepaską. Policzki mają żółte, żuwaczki czarne. Na śródpleczu widoczne żółte plamy.

Gniazda i rozmnażanie
Klecanka rdzaworożna tworzy niewielkie społeczeństwa, w Polsce jednoroczne. Gniazdo zaczyna budować wiosną jedna płodna samica – królowa, lub kilka współpracujących samic. W przypadku kilku samic, królową zostaje ta, która złoży najwięcej jaj, natomiast reszta założycielek podporządkowuje się jej. Budowa trwa około miesiąca. Budulcem gniazda jest masa papierowa. Składa się ono z jednego plastra z niewielką liczbą komórek. Gniazdo przytwierdzone jest do podłoża krótkim styliskiem i nie posiada osłon. Taka budowa powoduje, iż regulacja termiczna jest słabsza niż u innych gatunków osowatych. Końcem lata, oprócz robotnic, w gnieździe wychowywane są również samce i młode królowe. Tylko te ostatnie są zdolne przezimować i zapoczątkować nowe rodziny.

Ciekawostką jest, że wg tak zwanej „Skali bólu Schmidta”, klecanka potrafi użądlić w sposób najbardziej bolesny ze wszystkich występujących w Europie owadów. Znana jest również klecanka polna (Polistes nimpha). Gatunek preferujący nasłonecznione, pokryte skąpą murawą stoki oraz tereny kamieniste. Licznie i pospolicie występuje na południu Europy, rzadziej w Europie środkowej. Proste, nieosłonięte gniazda zawieszone na stopce, budowane są na łodygach roślin

Osa średnia to gatunek owada z rodziny osowatych, występujący w Europie, w tym w Polsce, jak również w północnej i środkowej Azji. Ze względu na wielkość i czerwone zabarwienie, królowe często mylone są z szerszeniem. Królowe osiągają do 25mm długości, natomiast robotnice od 15 do 18mm. Owady te zajmują głównie siedliska nizinne, głównie lasy, pola uprawne, miasta, parki. W Polsce osa średnia występuje m.in. w Parku Kampinoskim. Nie zagraża jej wyginięcie, jednak zalicza się ją do rzadkiego gatunku.

Gatunek z rodziny osowatych, podobny do osy pospolitej. Natomiast u nasady odwłoka widoczne jest charakterystyczne rudawo-czerwone zabarwienie. Ciało osy rudawej osiąga od 1 do 2cm. Ten gatunek os występuje na suchych, nasłonecznionych łąkach, polach, nieużytkach. Gniazda budowane są pod ziemią, mają kształt niewielkiej piłki. Osy rudawe występują głównie w Europie, Azji, Ameryce Północnej. W Polsce występuje powszechnie, jednak jest trudna do zauważenia. Użądlenie jest bolesne, jednak jest to gatunek znacznie łagodniejszy od innych z rodzaju Vespula.

Gatunek z rodziny osowatych. W Europie Środkowej występujący powszechnie w miesiącach od kwietnia do października. W Polsce to gatunek pospolity, także w miastach. Ciała robotnic osiągają długość od 10 do 14mm, królowych od 16 do 18mm, a samców od 13 do 15mm. Ciało osy pospolitej ma charakterystyczne żółto-czarne ubarwienie oraz silne przewężenie u nasady odwłoka, stąd określenie „talia osy”. Widoczny jest również charakterystyczny wzór na nadustku w postaci czarnej podłużnej linii, u samic rozszerzonej w dolnej części. Samice można również odróżnić po czarnożółtych skroniach – bokach głowy położonych za oczami. Podobnie jak osa rudawa, osa pospolita buduje gniazda w ziemi. Zazwyczaj do budowy gniazd wykorzystywane są nory drobnych ssaków. Królowa składa jaja, natomiast wylęgające się robotnice rozbudowują gniazdo i karmią larwy m.in. uśmierconymi i przeżutymi owadami, gąsienicami itp. Dorosłe owady żywią się pokarmem węglowodanowym tj. nektarem kwiatów, słodkimi sokami i owocami.

Gatunek z rodziny osowatych występujący w Europie, w tym w Polsce, oraz w Azji. Ciało robotnicy osy leśnej osiąga od 11 do 14mm, królowych od 14 do 18mm. Cienkościenne, niewielkie gniazda budowane są na balkonach, belkach strychów, gałązkach, w dziuplach, rzadziej w ziemi. Osy leśne polują na pszczoły.

Naturalny zasięg osy dachowej obejmuje Europę, Afrykę Północną oraz ciepłe regiony Azji. Gatunek rozprzestrzenił się również na Islandię, do obydwu Ameryk, Afryki Południowej, jak również do Nowej Zelandii i Australii. Na wszystkich nowych terenach szybko powiększa swój zasięg. W Polsce występuje pospolicie, zasiedla lasy, ogrody, a także obrzeża osiedli ludzkich. Ciało robotnicy osiąga wielkość od 11 do 16mm, natomiast królowej od 16 do 20mm. Ubarwienie ma czarnobrązowe z żółtymi deseniami.
Osy dachowe budują gniazda wielkości ok 20-30cm, jednak zdarzają się gniazda wielkości nawet do 100cm. Budują je najczęściej w dziuplach lub ziemi, natomiast w okolicach zabudowań, również w otworach w murach, lukach, elementach dachu.
Osa dachowa żywi się m.in. muchami, komarami, pszczołami miodnymi, dojrzałymi owocami, sokami drzew. Przy intensywnym występowaniu powoduje duże szkody w sadach owoców pestkowych i na plantacjach winogron.

Szerszeń europejski, zwykle nazywany szerszeniem, to gatunek owada z rodziny osowatych, największy z osowatych występujących w Europie Środkowej. Gatunek pospolity na terenie całej Polski, głównie w okolicach zamieszkiwanych przez ludzi. Użądlenie może być niebezpieczne dla osób uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych. Żywi się głównie owadami, owocami, sokami niektórych drzew.

Wygląd
Ciało królowej osiąga długość od 25 do 35mm, samca od 21 do 23mm, natomiast robotnicy od 17 do 24mm. Zauważalne jest geograficznie odmienne ubarwienie (zmienne w zależności od regionu). Na terenie Polski, typowa forma posiada czarny tułów w rude plamy ora odwłok żółty w czarne pasy. Głowa szerszenia posiada silne żuwaczki z charakterystycznym żółtym rysunkiem.

Jadowitość
Jad szerszeni europejskich jest porównywalny z jadem os i pszczół, jednakże zawiera nieco większą dawkę toksyn. Szerszenie nie są groźniejsze od os, a doniesienia o kilku użądleniach powodujących śmierć dorosłych ludzi, jeżeli nie występuje reakcja alergiczna, są z reguły nieprawdziwe. Użądlenie szerszenia jest jednak bardziej bolesne od użądlenia pszczoły czy osy. Spowodowane jest to większym i głębiej penetrującym żądłem, jak również około 5%-tową zawartością acetylocholiny w jadzie, skutkującą silnym pieczeniem rany. Pszczoły używają jadu do odstraszania ssaków, nawet tak dużych jak borsuki czy niedźwiedzie, od zapasów miodu zgromadzonych w ulu. Natomiast szerszenie używają jadu do polowania na owady, tak więc ich jad może być słabszy. Jeden szerszeń jest w stanie wstrzyknąć mniej niż 0,2mg jadu przy każdym użądleniu. Statystyki pokazują, iż dawka śmiertelna jadu szerszenia to od 10 do 90mg na kg ciała, tak więc potrzebne jest przeciętnie kilkaset użądleń, aby doprowadzić do zgonu człowieka. Zazwyczaj szerszenie są mniej agresywne od os i trudniej jest sprowokować je do ataku. Dodatkowo, jedynie 1/10 roju, liczącego kilkaset owadów, atakuje i żądli.

Gniazda i rozwój szerszeni
Przez wzgląd na to, że naturalne dziuple w drzewach to zjawisko obecnie bardzo rzadkie, szerszenie coraz częściej do budowania gniazd wybierają miejsca w ludzkich domostwach, np. stare szopy, garaże, tarasy, balkony, przestrzenia za drewnianymi ogrodzeniami.

Gniazda szerszeni zazwyczaj mają regularny kształt, przypominający kulę lub owal. Jednak, gdy kolonia rozrasta się, a podczas rozbudowy owady napotkają przeszkodę w postaci belki lub ściany, wtedy dobudowują plastry w każdej możliwej szczelinie omijając przeszkodę, albo wypełniają wolne przestrzenie w ścianie po zmurszałych cegłach.

Wczesną wiosną, samice zapłodnione poprzedniego roku przystępują do budowy gniazda. Do tego celu wykorzystują masę papierową, utworzoną przez nie z cząstek próchniejącego drewna i śliny. W środku gniazda samica buduje plastry ze skierowanymi ku dołowi otworami komórek. Rozmiary gniazd osiągają niekiedy nawet 50 cm długości i wysokości. Po zbudowaniu pierwszych komórek plastra, samica składa do nich jaja. W nich wylęgają się larwy, karmione przez matkę sokami roślin i zwierząt, głównie owadów, które szybko dorastając przepoczwarzają się w robotnice. Od tego czasu samica zajmuje się składaniem jaj, natomiast robotnice mają za zadanie bronić gniazda i rozbudowywać je, karmią również larwy i utrzymują właściwą temperaturę. Ostatnie larwy przepoczwarzają się w pokolenie płodnych samic i samców. Samce, w przeciwieństwie do samic, nie posiadają żądła i mają dłuższe czułka. W trakcie lotu godowego zapładniają samice, które rozlatują się we wszystkich kierunkach szukając miejsca do zimowania, w którym zapadają w stan diapauzy. W klimacie umiarkowanym samce i robotnice giną z głodu i zimna. Loty ustają, gdy przez większość dnia temperatura nie osiąga więcej niż 10°C. Opuszczone gniazda, około 15-20 września, służą do zimowania skórkom, a głównie skórnikom oraz innym owadom wyjadającym tego typu resztki.

Szerszenie europejskie żywią się owadami, owocami i sokami niektórych drzew. Owady zasiedlone w skrzynkach lęgowych dla ptaków zajmują te same gniazda w kolejnych latach, pod warunkiem, że nie mają w swoim zasięgu innych nowych, pustych miejsc. Zwiększenie ilości dostępnych skrzynek obserwowanych rojów, skutkowało budowaniem gniazd w nowych skrzynkach. W warunkach naturalnych nie zaobserwowano wykorzystania starych gniazd.

Rola szerszenia
Znaczenie szerszenia europejskiego w gospodarce człowieka nie jest jednoznaczne i zależne od lokalnych warunków. Przez to, że żywią się one innymi owadami np. muchówkami, pełnią pożyteczną rolę zjadając owady uznawane przez człowieka za szkodniki. Niestety szerszenie zjadają również owady pożyteczne, takie jak pszczoły. Nadgryzają dojrzałe owoce, uszkadzają młode drzewka, powodując tym samym szkody w leśnictwie i sadownictwie. Z medycznego punktu widzenia, mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia. Użądlenie powoduje w miejscu wprowadzenia jadu dość silny ból, zaczerwienienie i obrzęk. Natomiast u osób uczulonych na jad tych owadów, może wywołać wstrząs anafilaktyczny.

Wygląd
Kapturnik kapucynek to chrząszcz z rodziny kapturnikowatych, rodzaju Bostrichidae. Dorosłe chrząszcze są bardzo zróżnicowane pod względem wielkości. Ich rozmiar waha się od 6 do nawet 15mm. Tak duża różnorodność wynika z warunków w jakich rozwijały się larwy, przede wszystkim od dostępu do pożywienia. Ciało kapturnika kapucynka jest czarne, z czerwono-ceglastymi pokrywami i czterema ostatnimi pierścieniami odwłoka, dzięki czemu owad jest dobrze widoczny. Co prawda rzadko, ale spotykane są również osobniki z czarnymi odwłokami, a nawet z czarnymi pokrywami. Chrząszcze posiadają grube, kuliste przedplecze, z przednią częścią pokrytą licznymi ząbkami, natomiast tylną pokrytą bruzdami. Duże przedplecze powoduje częściowe zakrywanie głowy, która jest stosunkowo mała. Różnica pomiędzy rozmiarami przedplecza i głowy powoduje, iż chrząszcz wygląda jakby był zakapturzony, stąd też nazwa kapturnik kapucynek.

Rozwój
Dorosłe chrząszcze wykazują aktywność głównie popołudniami. Gdy nie są aktywne, przebywają w zakamarkach i spękaniach drewna. Podczas rójki są bardzo rychliwe, jednak nie latają zbyt chętnie. Dochodzi wówczas do mocnej rywalizacji między samcami. Walka toczy się o samice i nieduże terytoria. Rywalizują głównie duże samce. Z kolei małe samce raczej unikają walk. Stosują za to inną możliwą dla nich, nieco mniej skuteczną, strategię, mianowicie podkradają się do samic w czasie, gdy duże chrząszcze zajęte są wzajemną rywalizacją.

W trakcie kopulacji samiec kapucynka zbliża się do samicy, stuka swoim przedpleczem przedplecze samicy, głową dotyka końca ciała samicy, odwraca się tyłem i łączy się odwłokiem z odwłokiem samicy. Po kopulacji samica kapucynka składa jaja w szczelinach drewna. Białe larwy rozwijają się w martwym drewnie. Ich żerowanie jest bardzo intensywne, a wydrążone korytarze osiągają do 5mm średnicy. Podczas żerowania larwy są w stanie całkowicie zjeść środkową część gałęzi w taki sposób, że staje się ona wypełnioną wiórami rurkę. Larwy rozwijają się kilka lat, a dokładny czas rozwoju zależny jest od warunków życia. W warunkach wyjątkowo sprzyjających rozwój jednej generacji może trwać rok.

Występowanie
Chrząszcz ten występuje w całej Polsce, ale jest gatunkiem dość rzadkim. Jednak zdarzają się miejsca znaczącego występowania. Kapturnik kapucynek najczęściej pojawia się na obrzeżach lasów, zrębach, w tartakach, składach, składowiskach drewna. Zgromadzone w licznych grupach dorosłe chrząszcze można zaobserwować od maja do lipca. Widoczne są na pniakach, gałęziach, drewnianych słupach. Najczęściej żerują na drewnie dębowym, jednak widoczne są również na drzewach topoli, jesionu i innych liściastych.

Szkodliwość
Kapucynek to szkodnik techniczny drewna. Atakuje drewno przeznaczone do budownictwa, czy przemysłu meblowego. Zdarza się, że atakuje gotowe meble. Jednak ze względu na rzadkość występowania, szkody wyrządzane przez chrząszcza nie są duże.

Kołatek domowy, inaczej kołatek wrężyk to najpospolitszy w Europie gatunek chrząszcza z rodziny kołatkowatych. Z Europy zawleczony został do Ameryki Północnej, Australii i Nowej Zelandii, Afryki Południowej. W Polsce najbardziej powszechny z rodziny kołatkowatych. Wraz ze spuszczelem pospolitym to najgroźniejszy szkodnik elementów i budowli drewnianych. Szkodniki te nie stanowią dla siebie wzajemnej konkurencji, ponieważ różnią się miedzy sobą wymaganiami odnośnie temperatury i wilgotności, przez co żerują w drewnie znajdującym się w innych częściach budynku.

Wygląd
Chrząszcz kołatka ma brązowe ciało o długości od 3 do 4mm. Zakrywające głowę przedplecze jest charakterystycznie urzeźbione. Pokrywy skrzydłowe kołatka pokrywają zagłębienia w kształcie ułożonych w regularne szeregi kropek.

Rozwój
Samice kołatka domowego składają jaja grupami albo pojedynczo. Jaja składane są w otworach wylotowych chrząszczy lub w szparach drewna. Po 2-3 tygodniach z jaj wylęgają się larwy. Czas ten zależny jest od temperatury i wilgotności. Larwy osiągają wielkość do 6mm, są białe i łukowato wygięte. Larwy chrząszcza drążą swoje chodniki w płaszczyźnie rocznych przyrostów, a ich szerokość zwiększa się wraz ze wzrostem larwy. Początkowo chodniki mają 1/3mm średnicy, natomiast przed przepoczwarzeniem osiągają do 2mm średnicy. W żerowisku kołatka widoczne są odchody larw i mączka drzewna. Podobnie jak wylęg larw, tak samo ich rozwój uzależniony jest od temperatury i wilgotności. Rozwój larw może trać od roku do nawet 7 albo i więcej lat. Gdy warunki są sprzyjające, w drewnie może żerować kilka pokoleń kołatka, aż do zupełnego zniszczenia fragmentu drewna.

Występowanie
Kołatek domowy występuje głównie w pomieszczeniach piwnicznych oraz nie ogrzewanych lub niedogrzewanych pomieszczeniach mieszkalnych, gdzie jest zwiększona wilgotność powietrza, w kościołach, skansenach. Chrząszcz ten, to również wyjątkowo groźny szkodnik ram, rzeźb, obrazów, mebli, wyrobów z wikliny. Kołatek żeruje w drewnie kilkuletnim, jak i bardzo starym liczącym nawet 500 lat. To najgroźniejszy szkodnik zabytków drewnianych. Ponieważ jest bardzo wrażliwy na mrozy, występuje głównie w budynkach, rzadziej na zewnątrz budynków.

Wygląd
Dorosły spuszczel pospolity osiąga do 21mm długości. Jego ciało jest jasno lub ciemnobrunatne do czarnego, krótko owłosione. Samce posiadają czułki sięgające do połowy ciała, samice nieco krótsze. Chrząszcze roją się od połowy czerwca do połowy sierpnia. Zapłodniona samica składa swoje jaja w szparach drewna.

Występowanie
Chrząszcz żeruje w miękkim drewnie (drzewa iglaste). Występuje w strefie umiarkowanej na całej półkuli północnej. W Polsce najliczniej występuje w ciepłych regionach nizinnych. Preferuje miejsca ciepłe i nasłonecznione, dlatego najczęściej spotykany jest na strychach, poddaszach drewnianych domów. Larwy spuszczela żyją około 7 lat, a gdy drewno jest wyjątkowo bogate w składniki odżywcze, mogą dożyć nawet 16 lat. Jego obecność można rozpoznać po owalnych otworach na powierzchni drewna o szerokości do 6mm. Bardzo charakterystyczny dla tego szkodnika jest słyszalny z odległości nawet 2m odgłos żerowania

Zasługuje na szczególną uwagę ze względu na kłująco-ssący aparat gębowy.

Żywi się krwią człowieka i zwierząt, pobiera pokarm co 2-3 dni. Podczas spoczynku ma charakterystyczną postawę z odwłokiem nieco pochylonym do dołu. Wtedy można zaobserwować kłujkę skierowaną ku przodowi. Barwa szaro-czarna z podłużnymi ciemniejszymi pręgami na tułowiu. Są powszechne w budynkach inwentarskich, gdzie żerują na zwierzętach. Biologia, rozwój: samica składa do 600 jaj w ściółce z nawozem, jednorazowo do 80 szt. Larwy wylęgają się po 2-3 dniach i rozwijają się w oborniku lub gnojowicy. Po około 3 tygodniach larwa migruje do suchych miejsc, gdzie buduje poczwarkę. Po następnych 1-2 tygodniach wylatują dorosłe muchy, które żyją 3-6 tygodni. Bolimuszka bardzo boleśnie kłuje i wysysa krew. Mechanicznie może przenosić zarazki chorobotwórcze.

Zwalczanie
Ze względu na charakterystyczny aparat gębowy, zwalczanie tej muchy musi zostać przeprowadzone w odmienny sposób aniżeli muchy domowej. Do zwalczania bolimuszki nie nadają się preparaty – trutki o działaniu pokarmowym. Zwalczanie można przeprowadzić przy użyciu preparatów kontaktowych opryskując powierzchnie, na których ta mucha chętnie przesiaduje. Lepsze jednak rezultaty daje aerozolowanie wnętrz budynków przy pomocy gorącej lub zimnej mgły. Znaczne ograniczenie liczebności tych much daje zastosowanie larwicydów do zwalczania larw rozwijających się na nawozie.

Zwany też francuzem lub karakonem, pochodzi prawdopodobnie z Azji, skąd po całym świecie został rozprzestrzeniony wraz z produktami lub na ich opakowaniach. Samiec karaczana prusaka jest brunatnożółty z jaśniejszymi nogami i czułkami. Samica jest nieco ciemniejsza. Na głowie znajdują się długie, cienkie, biczykowate czułki zbudowane z licznych członów. Są one w ciągłym ruchu, gdyż dla karaczana są ważnymi narządami zmysłowymi. Prusaki często je czyszczą przesuwając przez aparat gębowy. Larwy mają zdolność regeneracji utraconych członów czułków.

Wygląd
Chrząszcz kołatka ma brązowe ciało o długości od 3 do 4mm. Zakrywające głowę przedplecze jest charakterystycznie urzeźbione. Pokrywy skrzydłowe kołatka pokrywają zagłębienia w kształcie ułożonych w regularne szeregi kropek.

Rozwój
Samice kołatka domowego składają jaja grupami albo pojedynczo. Jaja składane są w otworach wylotowych chrząszczy lub w szparach drewna. Po 2-3 tygodniach z jaj wylęgają się larwy. Czas ten zależny jest od temperatury i wilgotności. Larwy osiągają wielkość do 6mm, są białe i łukowato wygięte. Larwy chrząszcza drążą swoje chodniki w płaszczyźnie rocznych przyrostów, a ich szerokość zwiększa się wraz ze wzrostem larwy. Początkowo chodniki mają 1/3mm średnicy, natomiast przed przepoczwarzeniem osiągają do 2mm średnicy. W żerowisku kołatka widoczne są odchody larw i mączka drzewna. Podobnie jak wylęg larw, tak samo ich rozwój uzależniony jest od temperatury i wilgotności. Rozwój larw może trać od roku do nawet 7 albo i więcej lat. Gdy warunki są sprzyjające, w drewnie może żerować kilka pokoleń kołatka, aż do zupełnego zniszczenia fragmentu drewna.

Występowanie
Kołatek domowy występuje głównie w pomieszczeniach piwnicznych oraz nie ogrzewanych lub niedogrzewanych pomieszczeniach mieszkalnych, gdzie jest zwiększona wilgotność powietrza, w kościołach, skansenach. Chrząszcz ten, to również wyjątkowo groźny szkodnik ram, rzeźb, obrazów, mebli, wyrobów z wikliny. Kołatek żeruje w drewnie kilkuletnim, jak i bardzo starym liczącym nawet 500 lat. To najgroźniejszy szkodnik zabytków drewnianych. Ponieważ jest bardzo wrażliwy na mrozy, występuje głównie w budynkach, rzadziej na zewnątrz budynków.

Zwany jest też karaczanem wschodnim lub szwabem, chociaż pochodzi z tych obszarów północnej Afryki, w których latem są wysokie temperatury, a zimą umiarkowane. Gatunkowa nazwa "wschodni" jest więc myląca, gdyż akurat na wschodzie występuje rzadko, za to jest popularny na Zachodzie, w Ameryce Północnej i Europie. Zasiedla nie tylko wnętrza pomieszczeń, lecz też bytuje na zewnątrz budynków mieszkalnych, gdzie w niektórych krajach może występować przez cały rok.

Wygląd
Karaczan wschodni jest większy (od 18 do 30 mm) od prusaka i ma ciemnokasztanowe, nawet prawie czarne, błyszczące, płaskie ciało o krępej, masywnej budowie. Skrzydła i nogi ma jaśniejsze. U samców skórzaste okrywy zakrywają w 2/3 odwłok, u samic występują w postaci małych wyrostków, a nawet może ich nie być. Karaczany nie fruwają. Czułki samców są dłuższe od ciała, samic nieco krótsze. W populacji szkodnika jest zawsze więcej samic. Larwy są ciemnobrązowe lub czerwonobrązowe i dlatego czasem mylone z karaczanem amerykańskim. Larwy zaraz po wyjściu z jaj mają 6 mm długości i są białe. Po kilku dniach stają się żółte, a potem po każdym linieniu są coraz ciemniejsze. Karaczan wschodni porusza się powoli. Między pazurkami ostatniego członu stóp nie występuje u nich poduszeczka, która jest pomocna przy poruszaniu się po gładkich i pionowych powierzchniach. Szkodnik występuje dlatego w najniższych kondygnacjach budynków (pomieszczenia piwniczne i parterowe).

Występowanie i rozwój
Karaluchy żerują i rozmnażają się w części podłogowej pomieszczeń. Lubią ciepło, ale żyją i rozmnażają się także w pomieszczeniach nieogrzewanych, a nawet chłodnych. Preferują temperaturę w zakresie od 20-29oC, dlatego występują najliczniej w miejscach ciepłych, a więc obok pieców, rur z ciepłą wodą, za kaloryferami w mieszkaniach, piekarniach, cukierniach, zakładach gastronomicznych, na statkach. Nie są związane z zasiedlonym pomieszczeniem i w poszukiwaniu pokarmu mogą przedostawać się z piwnic do kuchni po rurach wodociągowych lub przez nieszczelne drzwi. Larwy i dorosłe karaluchy wychodzą z kryjówek po 1-2 godzinach po zachodzie słońca i poszukują pożywienia. Są wszystkożerne. Żerują w odpadkach, zjadają martwe owady i inne zwierzęta, jedzą też odchody ptaków, atakują ślimaki. Chętnie zjadają przechowywane warzywa, np. buraki, marchew i ziemniaki. Zjadają i rozwijają się na resztkach pokarmowych ludzi. Karaluch jest jednak bardziej wrażliwy na brak wody w pokarmie i otoczeniu niż gatunek poprzedni. Produkty, na których żerują karaluchy, zanieczyszczane są kałem podobnym do odchodów myszy oraz mają nieprzyjemny zapach pochodzący z wydzielin gruczołów skórnych. Występując licznie wydzielają bardzo przykrą woń. Większość samic i samców poszukuje nocą pożywienia w odległości 2 m od swoich kryjówek. Mała część populacji udaje się na odległość ponad 20 m, a samice z kokonem poszukują bezpiecznego miejsca do ukrycia ooteki w odległości ponad 25 m od kryjówki. Karaluch nie jest u nas tak pospolity jak prusak. Decydują o tym jego zwyczaje i wymagania środowiskowe. Karaluch porusza się bardzo wolno. Jest dużym owadem, więc nie zawsze znajduje właściwe dla siebie kryjówki w pomieszczeniach mieszkalnych i produkcyjnych. Charakteryzuje się bardzo długim rozwojem pokolenia i małą zdolnością do rozprzestrzeniania się, co uniemożliwia mu znalezienie miejsc dogodnych do zasiedlenia. Wypierany bywa ze swoich kryjówek przez prusaka lub karaczana amerykańskiego. Karaluchy są bardzo wrażliwe na niesprzyjające warunki. Szybko giną w niskich i wysokich temperaturach. W temperaturze 42-43oC w powietrzu wilgotnym martwe są już po jednej godzinie.

Szkodliwość karaczana wschodniego i karaczana prusaka jest podobna. Karaluchy niszczą i zanieczyszczają żywność, mogą przenosić niebezpieczne choroby wirusowe i bakteryjne na powierzchni ciała lub poprzez odchody. Są także nosicielami pasożytów jelitowych: glist, owsików i tasiemców. Niektórzy uważają nawet, że karaluchy zauważone w pomieszczeniu, w którym dotychczas nie występowały, wróżą pogrzeb. Stopień opanowania pomieszczeń przez karalucha należy oceniać w porze wieczornej lub nocnej, po zapaleniu światła. Zwrócić trzeba wtedy uwagę na podłogę, okolice listew podłogowych i stykające się z nimi części ścian, naroża ścian, pobliża rur, zlewozmywaków, wanien, kuchenek. O obecności tych szkodników świadczą również znajdowane resztki pancerzyków chitynowych, kokony.

Komar pospolity ma do 6 mm, przezroczyste skrzydła i dwie podłużne pręgi na grzbietowej stronie tułowia. Jak wszystkie owady z rzędu muchówek podlega przeobrażeniu zupełnemu. Samica po zapłodnieniu wyszukuje żywiciela (człowiek, bydło i konie), po nakłuciu skóry pobiera krew. Kilka dni później składa w wodzie stojącej ok. 100 jaj. Komar brzęczący może korzystać również z wody znacznie zanieczyszczonej, np. odstojniki ścieków, czy wody wyciekającej z rur ciepłowniczych w piwnicach. Z jaj po 24-36 godzinach wylęgają się larwy, które po kilku linieniach (7-10 dni) zamieniają się w poczwarkę.

Poczwarka jest ruchliwa, ale nie pobiera pokarmu. Po 2-4 dniach powstaje z niej dorosły owad. Tempo rozwoju pokolenia komara zależy wyraźnie od temperatury. Optymalna temperatura dla rozwoju waha się od 20 do 25°C. Rozwój pokolenia trwa wówczas 10-14 dni, a w niższej temperaturze może wydłużać się do 3-5 tygodni. Przezimowują zapłodnione samice komarów, u których rozwój jaj zostaje zahamowany. W czasie zimy nie pobierają pokarmu.

Wygląd
Wśród dorosłych form wyróżnić można robotnice, samice i samce. Robotnice są bardzo drobne (2 - 2,5mm), rude. Samice (królowe) są większe (3 - 4mm), mają kulisty, ciemny odwłok. Samce (3mm) są całe czarne, uskrzydlone

Występowanie
W klimacie umiarkowanym mrówki faraona żyją w dobrze ogrzanych pomieszczeniach, o niewielkich wahaniach temperatury. Ich gniazda ukryte są często w szparach lub szczelinach ścian. Mogą znajdować się nieomal wszędzie, np. za obudowami szafek, w pobliżu instalacji grzewczych i hydraulicznych, pod boazeriami, tapetami, w doniczkach, sprzęcie laboratoryjnym. Żyje w nich nawet kilkadziesiąt tysięcy mrówek, rozwijające się potomstwo i kilkadziesiąt samic.

Biologia, ekologia
Mrówka wszystkożerna (drapieżna i saprofagiczna); termofilna i higrofilna. Odżywia się produktami pochodzenia zwierzęcego (mięso, tłuszcze, martwe owady, żywe drobne larwy) i roślinnego (pieczywo, słodycze). W obszarze zwrotnikowym żyje w gniazdach ziemnych pod kamieniami (Wengris 1964) lub w termitierach (Czechowski i in. 2002). W strefie umiarkowanej występuje synantropijnie, głównie w miastach i gnieździ się najczęściej w szczelinach murów, w kanałach instalacji grzewczych i wodociągowych.

Preferencje termiczne tych mrówek oscylują między 20°C a 24°C, przy czym są bardzo wrażliwe na zmiany temperatury (gdyż giną już przy temperaturze 0°C), a ponadto wymagają dość dużej wilgotności. Z tego powodu preferują piekarnie, młyny, pralnie, przetwórnie spożywcze, ogrzewane magazyny, sanatoria, szpitale, restauracje, hotele, szkoły, obiekty imprezowe itp. W najcieplejszych miesiącach mogą penetrować tereny sąsiadujące z budynkami, a np. w głębokich śmietnikach (a szczególnie w wysypiskach śmieci) mogą nawet przetrwać zimę, korzystając z ciepła fermentujących odpadków. Są bardzo żarłoczne - ilość pobieranego pokarmu w ciągu doby może trzykrotnie przekroczyć wagę ciała robotnic. W poszukiwaniu pokarmu kierują się głównie węchem. W budynkach opanowanych przez te mrówki najbardziej atrakcyjny pokarm (surowe mięso) sprowadza je w ciągu 15 minut z najbliższych gniazd, natomiast z innych pomieszczeń na tym samym poziomie w ciągu kilku godzin, a z innych poziomów (pięter) w ciągu kilkudziesięciu godzin.

Żyją w koloniach liczących od kilkunastu tysięcy do kilku milionów(!) osobników i nawet do dwóch tysięcy królowych. W listopadzie i w miesiącach zimowych liczebność jest najniższa. Wędrują w kolumnach złożonych z setek osobników, w tym także samic nieuskrzydlonych, które w trakcie wędrówki składają jaja, te są natychmiast umieszczane przez robotnice w miejscach dogodnych dla rozwoju i są tam pielęgnowane aż do postaci imaginalnych. Wyhodowane osobniki (osobniki zdolne do rozrodu) stają się zawiązkiem nowego gniazda. Uskrzydlone samce i samice występują głównie od września do listopada, a kopulacja odbywa się w gnieździe.

Ze wszystkich owadów najbardziej dokuczliwe dla nas są wszędobylskie muchy, wśród których najpopularniejsza i pospolita jest mucha domowa. Od dawna towarzyszy człowiekowi i z nim rozprzestrzeniła się szeroko po całym świecie. Występuje wszędzie tam, gdzie żyją ludzie i żywi się tym samym pokarmem, co człowiek. Muchy pojawiają się w naszych pomieszczeniach już w maju, ale w ilościach plagowych występują w lipcu i sierpniu. Muchy składają jaja na śmieci, odpady kuchenne, kał, obornik, w gnojowicę świń, w odchody drobiu i innych zwierząt domowych. Jeśli w pomieszczeniu temperatura powietrza waha się od 17 do 20°C, wówczas już po 8-15 godzinach ze złożonych jaj wylęgają się larwy. Larwy, zwane czerwiem, intensywnie żerują, szybko rosną i stopniowo zamieniają swój pokarm, w którym bytują, w półpłynną masę. Larwy linieją trzykrotnie.

Starsze larwy przemieszczają się tuż pod powierzchniową warstwą kału drobiu, gnojowicy lub obornika, a następnie porzucają wilgotne środowisko i przechodzą do suchych miejsc, takich jak piasek, suchy nawóz, szpary w ścianach, worki po paszy, w których przepoczwarczają się. Rozwój poczwarki trwa około 5 dni w temperaturze 20°C. Z poczwarek wychodzą osobniki dorosłe muchy, które już po dobie mogą łączyć się w pary. Samica kopuluje jeden raz w życiu, natomiast samce łączą się wiele razy z różnymi samicami.

Muchy są bardzo płodne. Samica składa w ciągu życia do 600 jaj w 5-6 porcjach po około 100-150 jaj, najchętniej w nawozie kurzym, ale również na każdej substancji organicznej ulegającej fermentacji. W ciągu jednego sezonu może powstać 10-14 pokoleń szkodnika. Jedna para much domowych, gdyby nie były niszczone przez wrogów naturalnych i niekorzystne czynniki środowiska, dałaby w ciągu roku 1019 osobników potomnych, które pokryłyby kulę ziemską warstwą 14 m grubości!

Muchy żyją latem do 40 dni i są ciepłolubne. Chętnie gromadzą się w miejscach ciepłych i oświetlonych. Ruchliwość much zależy od temperatury otoczenia: w temperaturze 7-8°C są nieruchliwe, przy 9°C już chodzą, a przy 12°C i wyższej temperaturze fruwają. Latają wtedy szybko, dając do 200 uderzeń skrzydłami na sekundę. Pokonują w poszukiwaniu pokarmu odległości do 4 km. Larwy muchy domowej odżywiają się wszelkimi substancjami organicznymi, zwykle będącymi w stanie rozkładu. Występują licznie w odpadach, nawozie, wszelkich gnijących produktach, także w glebie. Larwy i dorosłe owady najpierw rozpuszczają pożywienie śliną lub zwróconymi sokami trawiennymi, a następnie pobierają nadtrawiony płynny pokarm. Do naszej żywności i paszy wprowadzają zarazki chorobotwórcze, gdyż na ich ciele występują miliony mikroorganizmów.

Mucha domowa jest przenosicielem (wektorem) wielu drobnoustrojów chorobotwórczych, gdyż siada nie tylko na produktach spożywczych, lecz również na odchodach i padlinie. Przenosi chorobotwórcze bakterie, czerwonki, wąglika, czynniki chorobotwórcze powodujące poliomyelitis, zapalenie spojówek, a także formy inwazyjne pasożytów (np. jaja owsików) oraz salmonellozę, dur brzuszny, czerwonkę, gruźlicę i grzybice. Jest ona ponadto żywicielem pośrednim dla larw niektórych tasiemców (Choanotaenia infundibulum, Davainea cesticillus) i nicieni. Jej larwy można znaleźć nawet w ranach zwierząt, gdy przypadkiem trafią tam jaja składane przez samice w różnych miejscach

Jest bardzo podobna do muchy domowej, ale jest od niej mniejsza. Samice mają wydłużony odwłok, szaro zabarwiony z ciemniejszym pasem na stronie grzbietowej. Na boku odwłoka znajdują się charakterystyczne żółte plamki. Na tułowiu widoczne są trzy podłużne pręgi. Muchę jesienną często możemy spotkać w pomieszczeniach mieszkalnych, inwentarskich - najliczniej jesienią. Muchy te znane są ze swych ustawicznych lotów wokół wiszących lamp, w pobliżu których się gromadzą.

Larwy zgniłówki rozwijają się w resztkach żywności lub odchodach. Łatwo je można odróżnić od larw muchy domowej. Są wydłużone, lekko spłaszczone, z licznymi rozgałęziającymi się wyrostkami na całym ciele. Pełny rozwój, od jaj poprzez larwy i poczwarki do dorosłych owadów, trwa około miesiąca. Szkodliwość tego gatunku jest podobna jak muchy domowej. Owad ten może mechanicznie przenosić drobnoustroje - bakterie, wirusy, pierwotniaki chorobotwórcze, jaja robaków pasożytniczych.

Zwalczamy ją podobnie jak inne gatunki much. Ze względu na jej upodobanie do ciągłego krążenia wokół lamp i innych wiszących przedmiotów szczególnie skuteczne są lepy owadobójcze

Niewielki owad o ciele wielkości 2–3 mm z rzędu muchówek. W środowisku naturalnym owady te spotkać można w pobliżu drzew owocowych, wokół fermentujących owoców, ale przywabiają je także zapachy produktów takich jak wino, konfitury, dżemy i ocet. Nazwa muszka owocowa pochodzi stąd, iż owady te odżywiają się drożdżami żyjącymi na gnijących owocach.

Taksonomicznie nie jest to prawdziwa mucha owocowa, bo nie rozmnaża się w owocach rosnących na drzewach, lecz w tych, które już opadną i zaczną gnić. Nie jest więc szkodnikiem upraw rolnych, choć może powodować szkody w przetworach owocowych.

Owad z rodziny plujkowatych - Calliphoridae. Tułów tej muchówki jest silnie owłosiony. Na tułowiu podłużne szaro-czarne pasy, odwłok granatowy, metalicznie błyszczący. Oczy czerwonobrunatne.

Larwy tej muchówki rozwijają się w padlinie, czasami w ropiejących ranach żywych zwierząt. Samica składa do kilkunastu jaj o długości 1,5 mm. Larwy wylęgają się po dwóch dniach. Po około 10 dniach od złożenia jaj następuje przepoczwarczenie.

Jest to duża muchówka o długości ciała 13–15 mm. Jest szara z podłużnymi, ciemnymi smugami na tułowiu i jasno-ciemną szachownicą na odwłoku. Oczy czerwone, uwypuklone.

Występowanie
W Polsce jest wszędzie pospolita, występuje także w miastach. Najczęściej spotkać ją można na kwiatach w pobliżu zabudowań. Rzadko występuje wewnątrz pomieszczeń. Dorosłe owady żywią się nektarem kwiatów. Dawniej podawano, że jej larwy żywią się padliną lub mięsem. Nowsze badania wykazują, że samica składa jaja u wejścia do korytarzyków dżdżownic. Wylęgnięte z jaj larwy samodzielnie wyszukują dżdżownice wędrując ich korytarzykami, a następnie wdrążają się do ich ciała, zabijają je i odżywiają się ich ciałem. Już po kilku dniach kończą rozwój i przeobrażają się.

Gatunek gryzonia z rodziny myszowatych. Jest gatunkiem synantropijnym, który prawdopodobnie pochodzi od myszy zamieszkującej stepy i tereny półpustynne od północnej Afryki, poprzez południowo-wschodnią część Europy aż po Wyspy Japońskie. Obecnie znajduje się ją wszędzie tam, gdzie żyje człowiek.

Mysz domowa, odznaczając się doskonałymi zdolnościami adaptacyjnymi, pojawiła się w domostwach ludzkich prawdopodobnie od początków ludzkiej gospodarki rolniczej. Jest wszystkożerna i łatwo może się przystosować do różnego rodzaju pokarmu (np. pokarm wyłącznie roślinny lub wyłącznie pochodzenia zwierzęcego). Nie gromadzi zapasów. Także trudne warunki środowiska nie są dla myszy przeszkodą. Wystarczy wspomnieć, że żyje w kopalniach, a także chłodniach, gdzie temperatura nie wzrasta powyżej 0°C.

Wygląd
Długość tułowia i głowy do 11 cm. Długość ogona do 10 cm. Masa zazwyczaj nie przekracza 25g. Budowa smukła, pysk zaostrzony z włosami zatokowymi ("wąsy"), uszy dość długie, cienkie, ogon słabo owłosiony, pokryty pierścieniowatymi łuskami. Wierzch ciała barwy szaro-żółtawej, spód białawej. Samica ma pięć par sutków. Osobniki tego gatunku wydzielają charakterystyczny mysi zapach. Znaczenie: mysz domową uważa się za szkodnika. Może być nosicielem chorób, a także powodować straty w miejscach składowania żywności i zbóż.

Gatunek niewielkiego gryzonia z rodziny myszowatych, przedstawiciel rodzaju Apodemus.
Długość ciała bez ogona: 7,0–12,5 cm
Długość ogona: 6,4–8,9 cm
Masa: 15–39 g
Ubarwienie: Na grzbietowej części ciała sierść brązowa, z czarną pręgą wzdłuż kręgosłupa; strona brzuszna i łapy – białe. Cecha charakterystyczna: bardzo małe uszy, które odróżniają mysz polną od np. myszy leśnej.

Wygląd
Jest nieco mniejszy od swojego krewniaka, szczura wędrownego. Długość ciała 16-23 cm, długość ogona 18-25 cm, masa ciała 175-300 g. Pysk ostro zakończony, duże uszy, cienkie i prawie nagie. Grzbiet ciała ubarwiony najczęściej na kolor szaro-brązowy, ale u różnych osobników występuje duża zmienność ubarwienia; od szarego poprzez różne barwy pośrednie, aż do czarnego. Spodnia część ciała jaśniejsza. Ogon pokryty łuskami i rzadkim owłosieniem. Od szczura wędrownego różni się większymi uszami i dłuższym ogonem. Bardzo dobrze wspina się używając do tego swego ogona.

Występowanie
Prawdopodobnie pochodzi z południowo-wschodniej Azji. W Polsce występuje na nielicznych stanowiskach w dorzeczu Odry i w niektórych portach na wybrzeżu Bałtyku, ale jego zasięg nie jest dokładnie znany. Wiadomo, że w ostatnich latach jego liczebność znacznie się zmniejszyła – z wielu środowisk został wyparty przez swojego konkurenta szczura wędrownego.

Siedlisko
Typowy gatunek synantropiczny. Przebywa wyłącznie w pobliżu siedzib ludzkich, gdzie zasiedla strychy, magazyny zbożowe, poddasza, hale targowe i różnego rodzaju zabudowania gospodarcze. Charakterystyczne, że w odróżnieniu od szczura wędrownego zajmuje zwykle wyższe kondygnacje budynków. Potrafi wspinać się po murach, można go spotkać w miejscach wydawałoby się mało prawdopodobnych.

Gatunek gryzonia z rodziny myszowatych (Muridae).Wywodzi się z południowo-wschodniej Azji. Pierwsze doniesienia o pojawieniu się tego gatunku w Europie pochodzą z Anglii z 1732 roku. Jako gatunek synantropijny rozprzestrzenił się na całym świecie. W wielu miastach populacja tych gryzoni może przewyższać liczbę mieszkańców danego miasta. Najchętniej zamieszkuje piwnice, kanalizację, wysypiska śmieci, magazyny i składy. Chętnie przebywa w okolicy wody, dobrze pływa. Jest wszystkożerny, z dużym udziałem pokarmu zwierzęcego. Aktywny całą dobę, najbardziej w nocy.

Wygląd
Długość tułowia i głowy - 19-30 cm. Długość ogona - 13-23 cm. Ciężar 250-350 gramów. Grzbiet brunatnoszary, z żółtawym odcieniem; spód białawy, żółtawy lub szary. Ciało krępe, pysk tępo zakończony, uszy krótkie. Zarówno szczur wędrowny, jak i szczur śniady boją się człowieka, są mało agresywne. Gdy widzą człowieka uciekają, lecz jeżeli nie mają dokąd – bronią się poprzez atak, rzucają się na człowieka w okolice twarzy i gryzą.

Zaobserwowano wielokrotnie, iż szczur potrafi odbić się od podłoża na wysokość twarzy dorosłego człowieka. Potrafi też w ciągu doby przebyć do kilkunastu kilometrów w poszukiwaniu pożywienia.

Opuchlak to rodzaj chrząszcza z rodziny ryjcowatych.

Wygląd
Opuchlaki to chrząszcze, których ciało kształtem przypomina nieco pestkę jabłka i mięrzy średnio ok 10mm. Gatunek charakteryzuje się obecnością „ryjka”, głowa wydłużona jest w właśnie w specyficzny ryjek. Pokrywy skrzydeł pokryte są podłużnymi prążkami oraz jaśniejszymi plamkami. W zależności od gatunki, opuchlaki są w kolorze ciemnoszarym, czarnym, z kremowymi lub rudymi plamkami. Wydawałoby się, że opuchlak mając pokrywy skrzydeł posiada skrzydła i potrafi latać. Jednak pokrywy są zarośnięte, a chrząszcze te nie latają, lecz poruszają się chodzą lub pełzając bardzo wolno. Na ciele widoczne są trzy segmenty – głowa, przedplecze i tułów. Na głowie znajduje się para dość długich czułek, a po jej bokach duże oczy. Opuchlaki posiadają trzy pary smukłych odnóży, znakomicie przystosowanych do podłoża, na którym żyją.

Jaja opuchlaków trudno zobaczyć gołym okiem, ponieważ mierzą mniej niż 1mm. Mają brązowy, lekko przezroczysty kolor, przypominają wyglądem niektóre nawozy. Larwy natomiast są wielkości do 10mm, wygięte w rogalik, krępe. Ich głowa jest brązowa, a ciało kremowobiałe, bez nóg.

Szkodliwość, nawyki
Niestety, opuchlak to gatunek żarłocznego chrząszcza. Bardzo często atakuje truskawki, ale również maliny, poziomki, winorośla, brzoskwinie, rośliny doniczkowe, kwiaty takie jak azalie, hortensje, begonie inne. Larwy zazwyczaj żerują na roślinach w pojemnikach, dorosłe osobniki obgryzają rośliny wolno rosnące.

Opuchlaki zauważymy pod liśmy roślin doniczkowych lub ogrodowych. Mimo, iż mierzą ok 10 cm i są łatwo zauważalne, to do perfekcji opanowały sztukę kamuflażu i potrafią idealnie chować się pod liśćmi. Gdy jest ich naprawdę dużo, potrafią roznieść się nawet po całym pokoju. Wówczas zauważymy małe chrząszcze chodzące po ścianach i podłodze.
Najczęstszym symptomem obecności opuchlaków są marniejące rośliny. Pierwsze uszkodzenia widoczne są już na liściach, są to wygryzione tunele i dziury, których szybko przybywa, ponieważ żywią się nimi zarówno larwy jak i dorosłe osobniki. Larwy odżywiają się także korzeniami. Ich systematyczne uszkadzanie powoduje, że roślina traci kolor, staje się coraz słabsza i szybko więdnie. Nie dajmy się jednak zwieść, gdy zauważymy martwego opuchlaka, ponieważ chrząszcze te czując niebezpieczeństwo, udają martwe przez kilka minut, aby uśpić czujność wroga.

Zwalczanie
Niestety, najczęściej jest tak, że gdy zauważymy dorosłe osobniki opuchlaka, oznacza to, że ziemia w kwiatach jest już całkowicie zaatakowana i znajduje się w niej mnóstwo jaj i larw. Dorosłe chrząszcze można pozbierać i zniszczyć, ale to w ziemi kryję się prawdziwe źródło problemu. Istnieją preparaty, które mogą pomóc pozbyć larw. Dobrze też sprawdza się metoda biologiczna, polegająca na zastosowaniu nicieni owadolubnych, które szybko doprowadzają do śmierci larw. Wywar z wrotyczu to ekologiczny środek na opuchlaki, który można zrobić samemu, działa także na mrówki, mączlika szklarniowego czy mączniaka.
Opuchlaki najlepiej zwalczać wieczorem i nocą. Wtedy obserwuje się ich największą aktywność

Jednak coraz częściej, zwłaszcza zimą, opuchlaki opanowują całe mieszkanie. Wówczas najlepiej skontaktować się z profesjonalną firmą DDD.

Znane gatunki opuchlaków , które generują szkody w rolnictwie i leśnictwie, to:
· opuchlak truskawkowiec,
· opuchlak rudonóg,
· opuchlak lucernowiec,
· opuchlak pstrokacz,
· opuchlak lilakowiec.

Aby nie dopuścić do pojawienia się opuchlaków w domu czy ogrodzie, zawsze przed zakupem roślin dokładnie oglądajmy ich liście oraz korzenie. Ważne, aby nie wykorzystywać ponownie ziemi z donic. Mogą w niej żyć larwy opuchlaka. Jeśli wnosimy na zimę donice z kwiatami do domu, także dokładnie oglądajmy rośliny.